مدیریت زمان در سبک زندگی اسلامی

برچسپ ها: قسم ، مدیریت ، زمان

Print Friendly and PDF

مدیریت زمان در سبک زندگی اسلامی

  

قسم خداوند در قرآن کریم با عبارت (والعصر) حکایتی عجیب دارد. این سوگند توجه آدمی را به نعمتی معطوف می دارد که از ارزش والایی برخوردار است. زمان از جمله نعمتهایی است که در متون دینی از اهمیت بسیار آن سخن به میان آمده است. خداوند در پرتو نعمت زمان، قابلیت های نهفته ای را در طول مدت عمر، برای انسان به ودیعه گذارده که مدیریت روشمند و بهره برداری صحیح از آن، نقش تعیین کننده ای در اعتلای کیفی سبک زندگی دینی و در نتیجه حیات معقول دارد. از این رو دین مبین به عنوان برنامه ای هوشمند وهمه جانبه، توجه انسان را به اهمیت زمان معطوف داشته، و توصیه های مفیدی را در مورد شیوه صحیح مدیریت زمان و بهره وری مناسب از آن گوشزد می کند. شاید با این مقدمه علامت سؤالی در ناخودآگاه ذهن مطرح شود که به راستی مدیریت زمان چیست؟ آیا این هم یکی از اصطلاحات علوم جدید است که از فرهنگ غربی به فرهنگ ارزش های جامعه اسلامی سرایت کرده است؟ آیا نسبتی میان ادبیات وحیانی و روایی دین اسلام با مقوله مدیریت زمان وجود دارد؟ آیا این مسئله مقوله ای شعاری و کلیشه ایست که مانند برخی فرضیات علمی و ذهنی به درد بهانه ای برای برگزاری نشست ها و گفتمان هایی با طعم روشنفکری می خورد و یا به عنوان یک علم و ابزار کاربردی می تواند در شرایط مختلف و متفاوت نقش آفرین باشد؟

برای پاسخ به این قبیل سؤالها ابتدا باید موضوع مدیریت زمان و اهمیت آنرا را تعریف کنیم تا بتوانیم نسبت آن را با دین مورد بررسی قرار دهیم و بعد به این مسئله بپردازیم که مدیریت زمان مولود کدام تفکر و آئین است؟ آیا این موضوع جزء مباحث مطرح شده در قلمرو دین است یا زائده ای برآمده از ترجمان فرهنگ غربی است که قرابتی همسو را با معیارها و ارزش های اسلامی برقرار کرده؟ اصلا توجه به این مسئله چه اهمیتی دارد؟

اهمیت مدیریت زمان

زمان، با ارزش ترین و گرانبهاترین سرمایه و حیاتی ترین منبعی است که در اختیار هر فردی قرار داده شده، زندگی انسان از لحظات آن ساخته می شود و تلف شدن آن، ضایعات جبران ناپذیری را به بار می آورد. نگرش صحیح نسبت به زمان و مدیریت پذیر بودن آن، نخستین گام در مسیر استفاده بهینه از وقت است، زیرا برخلاف آنچه تصور می شود، زمان را می توان در اختیار گرفته و کنترل کرد. در حقیقت هر ساعت و هر روز یک ظرف زمانی است که باید آن را بر حسب اولویت و به شکل حساب شده پر کرد، بنابراین می توان گفت که مدیریت زمان در اصطلاح به معنای در گردش نگه داشتن زمان و مفید نمودن حداکثری آن می باشد، که اساس آن، تغییرات و عملکرد انسان لحظه به لحظه نو می شوند و رنگی جدید به خود می گیرند.

زمان و عمر از نگاه اسلام

دین اسلام کاملترین دین و برنامه الهی برای سعادت انسان است، که در ارائه قانون های متقن درباره سبک و روش زندگی هیچ موردی را فروگذار نکرده و همه آنچه که انسان در زندگی فردی، اجتماعی و حیات انسانی خویش بدان نیازمند است را در برنامه ای کامل و پویا در اختیار انسان قرار داده است. از جمله مواردی که در متون اسلامی مورد توجه قرار گرفته مسئله زمان است که در زمره یکی از بزرگترین نعمات الهی به شمار می آید. برنامه ریزی و مدیریت فرصتها آن قدر مهم است که بارها خداوند در قرآن کریم بدان سوگند یاد نموده[1] و انجام عباداتی مانند حج، روزه، نماز، و... را مشروط و منوط به مدیریت زمانی این اعمال، در زمان معین دانسته است. چنانکه آیات شریفه ای که دلالت بر تعیین ساعت نماز و روزه می کنند، وجوب رفتار عبادی را مستلزم انجام در یک بستر زمانی مشخص دانسته است که می باید انسان از نظر زمانی و وقتی آنرا محاسبه نموده و سر وقت، آنرا به انجام رساند.[2] از سویی کلام وحی با طرح مسأله محدود بودن و کوتاه بودن عمر، انسان را نسبت به اهمیت آن گوشزد می کند و افرادی که در باتلاق یکنواختی و روزمرگی زندگی دچار رکود شدند را زیانکاران و برشکستگان روز قیامت معرفی می کنند. آنچه از آیات قرآن کریم برمی آید گویای این است که زمان و عمر آدمی بسیار کوتاه است. این واقعیت مهم را انسان زمانی درک می کند که اجلش فرارسیده، دستش از این دنیا کوتاه و از آن خارج گشت. اینجاست که می فهمد، توقفش در این دنیا عصرگاه یا صبحگاهی بیش نبوده[3] و یا احساس می کند که تنها ساعتی از روز را در دنیا مانده است.[4] قرآن کریم برای پی بردن ارزش زمان از برخی از اتفاقات راز آلود پس از مرگ پرده برداشته و حال افرادی را حکایت می کند که پس از مرگ، خواهان بازگشت دوباره به دنیا و تدارک فرصتی جدید هستند، که با عدم اجابت پروردگار روبرو می شوند.[5] اینان چون عمر خود را در بی حاصلی و بی خبری سپری کردند، هنگام غروب آفتاب زندگی آرزو می کنند که ای کاش برای زندگی زمان بیشتری در اختیار داشتند. لیکن خداوند هرگز مرگ کسی را آن هنگام که اجلش فرا رسید، به تأخیر نمی اندازد.[6] این درحالی است که قدر عمر خود را ندانسته و تمام ابزارها و استعدادهای تکاملی خویش را در هنگامه حیات بی بهره گذارده و بدین سان به خویشتن ظلم روا داشتند.[7]

چنان که ملاحظه می کنید قرآن با تعبیرات گوناگون و هشدارهای شدید، ما را به بهره گیری صحیح از وقت فراخونده، و اتلاف گران وقت را به عذاب های سخت تهدید نموده است، بنابراین آنان که وقت خود را به بطالت می گذرانند در حقیقت بر ضد قرآن گام برداشته، و در راه گمراهی افتاده اند، چرا که قرآن قدردانی از وقت را از ارکان اصلی ایمان، و وسیله نجات و پیروزی قرار داده است. آخرین سخن این که به فرموده قرآن یکی از پرسش هایی که کافران از پیامبر(ص) نمودند در مورد فواید ماه ها بود، خداوند به پیامبر(ص) وحی کرد: «قل هی مواقیت للناس...، بگو این ماه ها نشان دهنده وقت ها برای نظام زندگی مردم است.»[8]

پیامبر گرامی اسلام و ائمه معصومین نیز با تاسی به قرآن کریم، بارها نسبت به استفاده بهینه از وقت و عمر هشدار داده و اندرزهای جالب و در خور تاملی را در این باره مطرح نمودند. بر همین اساس پیامبر اسلام(ص) فرمود: «کن علی عمرک اشح منک علی درهمک و دینارک، در مورد حفظ عمر خود بخیل تر از پول و ثروت خود باش.»[9]

امام علی(ع) نیز با اشاره به این نعمت بزرگ الهی فرموده است: «وقت های زندگی تو جزء جزء عمر تو است، پس بکوش که هیچ وقتی از عمر تو جز در موارد اموری که عامل نجاتت است تلف نشود.»[10]

از این عبارت می توان این نتیجه را گرفت که زندگی فردی و اجتماعی هیچ کس، بدون وقت شناسی و ایجاد نظم و برنامه به سامان نمی رسد، چرا که جهان هستی براساس نظم دقیقی شکل گرفته که بیهوده گرایی، اتلاف وقت، عدم برنامه ریزی، سستی و فروگذاردن کارها به آینده، گام نهادن برخلاف نظم موجود عالم هستی است که نتیجه ای جز شکست و خسران را برای انسان رقم نمی زند.

بنابراین باید توجه داشت همان گونه که گردش ماه وسیله ای برای نظام زمان بندی شده است، ما نیز باید همسو با این نظام، با برنامه ریزی صحیح حرکت کنیم، و زندگی معنوی و مادی خود را با آن هماهنگ سازیم، و این هماهنگی همان استفاده مطلوب از وقت ها، فرصت ها و لحظه ها است.

پی نوشت:

 


[1]  سوره‌های فجر آیات 1-4،شمس آیات 1-4، ضحی آیات 1-2، لیل آیات 1-2، والعصر آیه 1

[2]  سوره اسراء، آیه 78

[3]  سوره نازعات، آیه 46

[4]  سوره یونس آیه 45

[5]  سوره مومنون آیات98-99

[6]  سوره منافقون آیات 9 الی 11

[7]  سوره فاطر آیات 36 الی 37

[8]  سوره زمر، آیه 56

[9]  بحارالانوار ج 77، ص 78

[10]  غررالحکم، ج1، ص 252.

hawzah.net 

اشتراک گذاری


مطالب مرتبط

امام هادی علیه السلام و مدیریتِ بی نظیرِ بحران

وجود مشکلات فراوان و شرایط سخت، گاه عرصه را بر افراد چنان تنگ می‌کند که ترجیح می‌دهند از مسیر خود منصرف شوند و نیتهای بلند و اصلاحی خود را فراموش کنند. زندگی امام هادی علیه السلام در یکی از پرخفقان ترین دورانهای تاریخ اسلام، از این نظر می‌تواند برای ما درس‌آموز باشد.

بحرانی که امام سجاد (ع) آن را مدیریت کرد

شیعیان پس از واقعه دردناک عاشورا بدترین روزها را می گذراندند، عاشورا غمبارترین روز پیروان واقعی رسول اللّه صلی اللّه علیه وآله وسلم بود و بعد از واقعه عاشورا وضعیت شیعیان بدتر شد؛ بعد از شهادت، امام حسین علیه السلام میان مسلمانان چند دستگی به وجود آمد و فاجعه بعد از فاجعه، جامعه اسلامی را تهدید کرد و هر یک از سران حکومتی قیام کردند، حتی ابن زیاد و عبد اللّه بن زبیر هم داعیه خلافت داشتند و کسانی که در روی زمین، منفورترین و مبغوض ترین چهره ها بودند، به خلافت طمع نموده و می خواستند متولی دین اسلام و مسلمانان شوند! از سوی دیگر، خوارج هم در آن ایام به جولان پرداختند و هر کسی از ایشان چند نفر را دور خودش جمع و آشوبی به پا می کرد.

بی تو حجّ ام را چه سود؟!

روز 8 ذی الحجة، سال 60 هجری قمری حج خود را به عمره مفرده تبدیل کرد تا در مسیر مأموریت الهی خود قدم بگذارد و راهی را آغاز کند که انتهایش را می دید...

«قم»، در انتظار منجی آخرالزمان

بنا بر تفکرقران کریم و رهنمودهای آن, تنها صالحان, پرهیزگاران و مجاهدان می توانند آینده ساز باشند، چنان که می فرماید: «وَ لَقَدْ كَتَبْنَا فىِ الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُهَا عِبَادِىَ الصَّلِحُونَ»: «و در حقیقت، در زبور پس از تورات نوشتیم كه زمین را بندگان شایسته ما به ارث خواهند برد» [1] و فلسفه تاریخ از دیدگاه قرآن؛ به پیروزی صالحان, پاکان و پابرهنه های زمین تکیه دارد که, حق پیروز است و طرفداران حق سرانجام «آینده سازان» زمین می باشند.

امامت در زندان!

دوران زندگی ائمه علیهم السلام بر آنان سخت بود؛ زیرا اوضاع و احوال اصلا مطابق آرمانهای بلند آنها نبود و حتی در زمان حضرت علی علیه السلام که بهترین وضع ائمه (علیهم السلام) به نظر می آید، چنان بود که آن حضرت شدت ناراحتی خود را با تمثیلی بیان فرمود و گفت که مانند کسی هستم که استخوانی در گلویش گیر کرده باشد که نه بتوان بیرون آورد و نه بتواند فرو ببرد...

راههایی برای بهتر سپری کردن یک روز شلوغ

گذران زمان به شیوه ی سیاه و سفید در کنار هم و در حالت تعادل کمک می کند احساس خوبِ موفق بودن و آرامش را تجربه کنیم. به این ترتیب کمتر پیش می آید که یک هفته بگذرد و گاهی یک فصل و شما اعتراف کنید که اصلا نفهمیدم زمان چطور گذشت!

زمان برای عبور و مرورش مجوّز نمی خواهد!

به ساعت نگاه می کنم ... عقربه هایش چه قدر تند می رود، آن قدر تند که نه کسی می تواند آن ها را از رفتن باز دارد و نه می تواند آنها را به سر جای اول بازگرداند ... درست مثل گذر روزها و سال ها و ایام ...

عنایات امام زمان(عج) به مردم

امام مهدی علیه السلام در دوران غیبت کبری توجه و عنایت خاصی به شیعیان خود دارند و در همه ی حالات پیش آمده به یاری آنها شتافته اند.

ابوذر زمان

مرحوم آیت الله طالقانی در سال ١۲٨٩ هجری شمسی دیده به جهان گشود، او در خانوادهای اهل علم و فضیلت و دارای روحیات انقلابی و ضد ظلم رشد نمود و برای نخستین بار در مکتب پدرش ابوالحسن آغاز به یادگیری مفاهیم اسلامی و درس تقوا کرد. همان کس که امام (ره) از او به سرآمد پرهیزکاران یاد میکند.

سرور سامرا

1- موضوع «دعای تعجیل فرج »بخشی از فرهنگ و مکتب مهدویت بوده و از اهمیت و ارزش فوق العاده ای برخوردار است; امامتاسفانه مورد غفلت قرار گرفته است.

دعای امام زمان(عج) در حق بانوان

از دعاهای منسوب به امام عصر(عج)، دعای معروف «اللَّهُمَّ ارْزُقْنَا تَوْفِیقَ الطَّاعَةِ...» است که به زیبایی هر چه تمام و در فرازهایی کوتاه، وظایف منتظران از اقشار و صنوف مختلف را بیان کرده و راه و رسم زندگی به سبک انتظار را نشان می دهد.

ابوذر زمان

مرحوم آیت الله طالقانی در سال ١۲٨٩ هجری شمسی دیده به جهان گشود، او در خانوادهای اهل علم و فضیلت و دارای روحیات انقلابی و ضد ظلم رشد نمود و برای نخستین بار در مکتب پدرش ابوالحسن آغاز به یادگیری مفاهیم اسلامی و درس تقوا کرد. همان کس که امام (ره) از او به سرآمد پرهیزکاران یاد میکند.

طاوس بهشتیان

مؤلف ارجمند کتاب مکیال المکارم، در بخش چهارم کتاب خود جمال و زیبایی حضرت مهدی(ع) را به عنوان یکی از ویژگی ها و خصایص آن حضرت که مایه لزوم دعا برای ایشان است، برشمرده و می نویسد: بدان که مولای ما حضرت صاحب الزمان(ع) زیباترین و خوش صورت ترین مردم است؛ زیرا که شبیه ترین مردم به پیغمبر اکرم (ص) می باشد.

زمان دقیق شب قدر چه زمانی هست

بعضی از علما یا بزرگان اهل معرفت یک سال تمام شب ها را بیدار بوده اند تا شب قدر را درک کنند.» آیا این مطلب صحت دارد؟ برای ما هر شب، شب قدر است در خوابیدن. چون در همه شب های سال خواب هستیم! این سید بن طاووس رحمه الله است که این تعبیر را دارد: «إنی لأعرِفُ مَن یَعرِف لَیلَة القدر» یعنی «من کسی را می شناسم که شب قدر را می شناسد!»

ابوذر زمان

مرحوم آیت الله طالقانی در سال ١۲٨٩ هجری شمسی دیده به جهان گشود، او در خانوادهای اهل علم و فضیلت و دارای روحیات انقلابی و ضد ظلم رشد نمود و برای نخستین بار در مکتب پدرش ابوالحسن آغاز به یادگیری مفاهیم اسلامی و درس تقوا کرد. همان کس که امام (ره) از او به سرآمد پرهیزکاران یاد میکند.

چرا امام زمان (ع) را اباصالح می خوانیم؟

یکی از مطالبی که کم و بیش مورد سؤال واقع می شود این است که چرا ما حضرت بقیة الله، امام زمان (ع) را در مقام دعا و ندبه با کنیه «اباصالح می خوانیم؟» آیا ایشان فرزندی به نام صالح دارند که او را اباصالح می خوانیم و یا علت و سبب دیگری دارد که ما نمی دانیم؟

زمان دقیق شب قدر

بعضی از علما یا بزرگان اهل معرفت یک سال تمام شب ها را بیدار بوده اند تا شب قدر را درک کنند.» آیا این مطلب صحت دارد؟ برای ما هر شب، شب قدر است در خوابیدن. چون در همه شب های سال خواب هستیم! این سید بن طاووس رحمه الله است که این تعبیر را دارد: «إنی لأعرِفُ مَن یَعرِف لَیلَة القدر» یعنی «من کسی را می شناسم که شب قدر را می شناسد!»