توصیه های ائمه(علیهم السلام) برای گشت و گذارهای نوروزی!!

اسلام عزیزی که هم ما را خوب می شناسد و هم محیطمان را، رابطه ی دقیق و زیبایی میان ما و محیط زیست تعریف می کند؛ البته این رابطه صوری و قراردادی نیست چون هردوی ما بخشی از خلقت خداییم و فلسفه ی آفرینش ما به هم گره خورده است و قطعاً تعامل مشخصی بین اجزای نظام آفرینش برقرار است... .

طراوت زندگی و حال خوش ما، وابسته به چیزهای مختلفی است. اول، اصل حال و هوای خودمان. بعد آدم های دور و برمان؛ از خانواده و فامیل و دوست، تا همسایه و همکار و هم محل. و بعدش محیطی که در آن زندگی می کنیم. اصل حرفمان درباره ی همین محیط زندگی است.

اجداد خیلی خیلی دور ما جایی زندگی می کردند که جز طبیعت نبود. آب و هوا و جغرافیای متفاوت، چهره های گوناگونی از طبیعت رقم زده بود و انسان ساکن در هر محیط، اثرگذاری و اثرپذیری خاصی از طبیعت خود داشت.
اما قصه ی امروز ما و طبیعت یا بهتر بگوییم، ما و محیط زیست، از زمین تا آسمان فرق کرده. نه محیطمان به آن اندازه طبیعی است، و نه ما و رفتارهایمان به اجدادمان می مانیم.
وقتی فضای شهرهایمان به شدت ساختمانی و سنگی شده، وقتی آسمان بالای سرمان رنگ آبی خود را به دود ماشین و صنعت باخته، و وقتی همیشه دیرمان شده و وقت نداریم، یعنی که ما و محیط زیستمان قصه ی پرغصه ای داریم.
گاهی که از هیاهوی آلودگی کلان شهرها خسته می شویم، با تمام وجود، بیان نورانی امام صادق(علیه السلام) را درک می کنیم که: "زندگی جز با سه چیز خوش نمی‏شود: هوای پاک، آب فراوان گوارا و زمین نرم و سست (آماده زراعت)."1  خلاصه دلمان روستا می خواهد.
یا وقتی سنگینی فضای صنعت زده ی شهری دلگیرمان می کند، نسخه ی شفا بخش امیر مومنان را باید برای خود بپیچیم: "نگاه کردن به سبزه، موجب شادابی است." 2 پس برای یک تجدید قوا نیاز داریم قدری در طبیعت نفس بکشیم و زیبایی هایش را تماشا کنیم. طبیعت مثل خیلی چیزهای دیگر برای شاهکار خلقت یعنی انسان آفریده شده، اما بهره ی او از این موهبت، آدابی دارد.
اسلام عزیزی که هم ما را خوب می شناسد و هم محیطمان را، رابطه ی دقیق و زیبایی میان ما و محیط زیست تعریف می کند؛ البته این رابطه صوری و قراردادی نیست چون هردوی ما بخشی از خلقت خداییم و فلسفه ی آفرینش ما به هم گره خورده است و قطعاً تعامل مشخصی بین اجزای نظام آفرینش برقرار است.
توصیه های دین و آدابی که برای این ارتباط دیرینه دارد، یک راهنمای کاربردی است برای بهترین بهره-وری و داشتن بهترین و سالم ترین محیط زیست.

نسخه ی شفا بخش امیر مومنان را باید برای خود بپیچیم: "نگاه کردن به سبزه، موجب شادابی است." پس برای یک تجدید قوا نیاز داریم قدری در طبیعت نفس بکشیم و زیبایی هایش را تماشا کنیم. طبیعت مثل خیلی چیزهای دیگر برای شاهکار خلقت یعنی انسان آفریده شده، اما بهره ی او از این موهبت، آدابی دارد

دسته ای از این توصیه ها در موضوع کاشت و مراقبت از درختان است. شاید ارزش یک درخت و کاشت و نگهداری از آن در نظر ما آنقدرها نباشد؛ ولی در نگاه اهل بیت(علیهم السلام) اهمیت فوق العاده ای دارد.
از امام صادق(علیه السلام) روایت است که فرموده اند: "زراعت کنید و درخت بکارید؛ به خدا قسم آدمیان کاری برتر و پاک‏تر از این نکرده‏اند." 3

پدر بزرگوارشان هم فرمودند: "درختان میوه را قطع نکنید که خداوند بر شما عذاب فرو می‏ریزد." 4
وعده ی رسول خدا(صلی الله علیه و آله) به درختکاران هم بر اهمیت این مطلب افزوده است: "هر که نهالی بکارد، خداوند به مقدار میوه‏ای که از آن درخت به دست می‏آید، در نامه اعمال او پاداش می‏نویسد."5

و فرمودند: " هر مسلمانی درختی بنشاند یا کِشته‏ای بکارد و انسان یا پرنده یا چارپایی از آن بخورد، برای او صدقه محسوب می‏شود." 6 و نیز: "هر کس درختی بکارد و در نگهداری آن بکوشد تا میوه دهد، در برابر هرچه از آن میوه به دست آید، پاداشی نزد خدا خواهد داشت." 7
با این اوصاف، دیگر از روز روشنتر است که شاخه شکستن و گازوئیل ریختن و خلاصه به آسیب زدن حتی بی اعنتا بودن درختان یعنی همان موجودات زنده ی زندگی بخش، در مرام مسلمانی جایی ندارد.
اما باز هم پیامبر(صلی الله علیه و آله) به صراحت می فرمود: "نخل را نسوزانید و آن را در آب غرق نکنید. درخت بارور را قطع نکنید و زراعت را به آتش نکشید؛ زیرا شما نمی‏دانید، شاید در آینده به آن نیازمند شوید." 8
همین رعایت درختان را می توان به همه ی اجزای طبیعت و محیط زیست تعمیم داد. حیوانات، سبزه ها، رود و رودخانه ها، و خاک و کویر و دریا. امام صادق(علیه السلام)  توصیه کردند: " آب مورد نیاز مردم را آلوده نکن." 9
حتی محیط شهریِ به ظاهر دور از طبیعتمان هم مراعات خاص خودش را می طلبد. امیرالمؤمنین امام علی(علیه السلام)  فرمود: "خاکروبه را پشت در منزل نریزید؛ زیرا جایگاه شیاطین است." 10یا امام سجّاد – علیه السلام – هرگاه در میان راه به کلوخی بر می‏خورد، از مرکب پیاده می‏شد و با دستش آن را از راه دور می‏کرد.

حضرت امیر(علیه السلام) سفارش فرمود: "تقواى الهى را درباره بندگان خدا و شهرهاى او رعایت کنید؛ زیرا حتى از اماکن و حیوانات از شما سوال خواهد شد." 11
بیایید حق طبیعت را ادا کنیم. 

پی نوشت ها: 
  1- لا تَطیبُ السُکنی‏ إلّا بِثَلاثٍ: الهَواءِ الطَّیِّبِ وَ الماءِ الغَزیرِ العَذبِ و الأرضِ الخَوّارَةِ. «تحف العقول، ص ۳۲۰»
 2 - النَّظَرُ إلَی الخُضرَةِ نُشرَةٌ. «نهج البلاغه، حکمت ۴۰۰»
3- اِزرَعُوا و اغرِسُوا وَاللَّهِ ما عَمِلَ النّاسُ عَمَلاً اَجَلَّ و لا أطیَبَ مِنهُ. «بحار الأنوار، ج ۱۰۳، ص ۶۸»
 4 - لاتَقطَعُوا الثِّمارَ فَیَبعَثَ اللَّهُ عَلَیکُم العَذابَ صَبًّا. «الکافی، ج ۵، ص ۲۹۴»
 5- ما مِن رَجُلٍ یَغرِسُ غَرساً إلاّ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ مِنَ الأجرِ قَدرَ ما یَخرُجُ مِن ثَمَرِ ذلِکَ الغَرسِ. «کنزالعمّال، ح ۹۰۵۷»
6- ما مِن مُسلِمٍ یَغرِسُ غَرسَاً أو یزَرَعُ زَرعَاً، فَیأکُلُ مِنهُ إنسانٌ أوطَیرٌ أو بَهیمَةٌ إلاّ کانَت لَهُ بِهِ صَدَقَةٌ. «مستدرک الوسائل، ج ۱۳، ص ۴۶۰»
 7- مَن نَصَبَ شَجَرَةً و صَبَرَ عَلی‏ حِفظِها والِقیامِ عَلَیها حَتّی‏ تُثمِرَ کانَ لَهُ فی کُلِّ شَی‏ءٍ یُصابُ مِن ثَمَرِها صَدَقَةٌ عِندَ اللَّهِ. «میزان الحکمه، ح ۹۱۴۳»

8 - لا تُحرِقُوا النَّخلَ و لا تُغرِقوهُ بِالماءِ و لا تَقطَعُوا شَجَرَةً مُثمِرَةً و لا تُحرِقُوا زَرعاً لأِنَّکُم لا تَدرونَ لَعَلَّکُم تَحتاجُونَ إلَیهِ. «الکافی، ج ۵، ص ۲۹»
9 - لاتُفسِدْ عَلَی القَومِ ماءَهُم. «الکافی، ج ۳، ص ۶۵»
10- لا تُووُوا التُّرابَ خَلفَ البابِ فَإنَّهُ مَأوَی الشَّیاطینِ. «علل الشرائع، ج ۲، ص ۵۸۳»
 11 - اِتَّقُوا اللَّهَ فى عِبادِهِ وَ بِلادِهِ فَاِنَّکُمْ مَسْوولونَ حَتّى‏ عَن البِقاعِ وَ الْبَهائِمِ؛ نهج البلاغه، از خطبه ۱۶۶ .