صفات اخلاقی شیعه در عصر غیبت

درآمد در این نوشتار، نخست سعی بر آن بود که مهم ترین ویژگی های مؤمنان شیعی و دوستداران اهل بیت(ع) به طور مطلق و در ابعاد مختلف تبیین گردد، اما از آنجا که چنین نگرش و نگارشی جامع، در ضمن چند صفحه محدود مقدور نیست و مستلزم سلسله ای از مقالات است، به ناچار تنها به اشاره ای گذرا به برخی از مهم ترین "اوصاف اخلاقی" پیروان و محبّان اهل بیت(ع)اکتفا خواهد شد. ناگفته نماند که برخی از این صفات، ناظر به عموم شیعیان و چندی دیگر مربوط به مراتب پایین تر آنها، و تعدادی نیز ویژه شیعیان خاص است؛ گرچه نباید فراموش کرد که هر یک از اوصاف نیز باید به گونه ای تشکیکی و دارای مراتب در نظر گرفته شود. به امید آنکه از شیعیان و محبّان خاص و راستین آن ذوات قدسی و اسوه های اخلاقی باشیم. معنای "شیعه" "شیعه" نزد اهل لغت، تنها به معنای "پیرو" نیست، بلکه از ریشه "شاع" است و معنای گسترش را به همراه دارد؛ چرا که سبب ترویج و شیوع اندیشه ای خاص می شود؛ پس اگر پیشوا و رهبری دارای اندیشه ای ارزشی و بلند مرتبه باشد، هرگز تنها نمی ماند و افکارش شیوع می یابد؛ بنابراین شیعه را صرفاً به سبب تبعیت و پیروی از امامانشان شیعه نگفته اند، بلکه به دلیل پیروی از ایشان و مایه شیوع عقاید، افکار، اخلاق، اعمال و سنّت و سیرت آنان شدن، شیعه نامیده شده اند.1 در برخی منابع نیز شیعه به کسانی اطلاق شده است که اندیشه و اوصاف امام علی(ع) را بسط و گسترش داده اند و قائل اند که امامت و پیشوایی او به نصّ نبوی(ص) است.2 پیامبر(ص) واضع اصطلاح "شیعه" به عقیده برخی لغویان و مورّخان، اصطلاح "شیعه" از زمان جنگ جمل رایج شد. در وجه تسمیه شیعه، از محمد بن اسحاق نقل است که وقتی طلحه و زبیر به بهانه خون خواهی عثمان به مخالفت با حضرت امام علی(ع) برخاستند، امام (ع) عزم خود را برای جنگیدن با آنان تا گردن نهادن به فرمان خدا جزم کرد و کسانی که در این اقدام، آن حضرت را پیروی کردند، شیعه نامیده شدند3؛ در حالی که طبق حدیث مشهور جابر بن عبدالله انصاری، نخستین کسی که اصطلاح شیعه را به کار برد، رسول اکرم(ص)بود.4 جلال الدین سیوطی، مفسر بزرگ اهل سنّت از جابر بن عبدالله نقل کرده است: نزد رسول خدا(ص) بودیم که علی(ع) وارد شد. پیامبر اکرم(ص)فرمود: قسم به آن که جانم در دست اوست، به یقین، این مرد و شیعه او در روز قیامت از رستگاران هستند؛ و آیه (اِنَّ الَّذینَ ءامَنوا وعَمِلُوا الصّـٰلِحـٰتِ اُولـٰئِک هُم خَیرُ البَریة)5 نازل شد. پس از آن، سیره اصحاب پیامبر اکرم(ص) این بود که وقتی حضرت امام علی(ع) وارد می شد، می گفتند: "خیر البریه (بهترین انسان) آمد".6 همچنین از ابن عباس نقل است که وقتی آیه (اِنَّ الَّذینَ ءامَنوا وعَمِلُوا الصّـٰلِحـٰتِ اُولـٰئِک هُم خَیرُ البَریة)7 نازل شد، پیامبر خدا(ص) به امام علی(ع) فرمود: "مراد از "خیر البریة"، تو و شیعه توست که در روز قیامت از خدا راضی هستید و خدا از شما راضی است".8 در میان اهل سنّت، عالمان دیگری نیز به این مطلب اذعان دارند که واژه شیعه از لسان مبارک پیامبر اسلام(ص)درباره حضرت علی(ع) و پیروانش به کار رفته و اصطلاح جدیدی نبوده که پس از رحلت پیامبر اکرم(ص)بر زبانها جاری شده باشد. این مطلب از مسلّمات تاریخ است؛ چنان که حاکم حسکانی، از علمای بزرگ اهل سنّت در قرن پنجم، علاوه بر ذکر دو روایت فوق، روایات متعدد دیگری را در این باره نقل کرده است9؛ بنابراین با توجه به شواهد تاریخی، تردیدی در این مسئله روا نیست که واضع واژه شیعه، شخص رسول اکرم(ص)بوده است.10 نشانه های شیعه از زبان امام عسکری(ع) امام حسن عسکری(ع) در روایتی11 پنج صفت مؤمن را برشمرده اند که از قراین موجود مشخص می شود مرادشان از مؤمن، شیعیان و دوستداران اهل بیت(ع)است؛ چرا که همه نشانه های یاد شده در این روایت، از مختصات شیعیان است؛ چنان که فقط شیعه بر خاک سجده می کند و نیز غیرشیعه "بسم الله الرحمن الرحیم" را یا نمی گوید یا آهسته تلفظ می کند. همچنین تنها شیعه است که انگشتر به دست راست کردن و زیارت اربعین حسینی را مستحب می داند و.... صفاتی که امام حسن عسگری(ع) در این روایت، آنها را از ویژگی های شیعیان برشمرده، به این قرارند: 1. اقامه پنجاه رکعت نماز در شبانه روز (نمازهای واجب و نافله). 2 زیارت اربعین. 3. انگشتر در دست راست کردن. 4. سجده بر خاک نمودن. 5. بلند گفتن "بسم الله الرحمن الرحیم" در نماز. مراد از نماز پنجاه یا پنجاه و یک رکعت، همان هفده رکعت نماز واجب روزانه، به علاوه نمازهای نافله است که نقص و ضعف نمازهای واجب را جبران می کند؛ به ویژه اقامه نماز شب در سحر که بسیار مفید است. این نمازها به شکل مذکور، از مختصات شیعیان و ارمغان معراج رسول خدا(ص)است. شاید سرّ ستودن نماز به وصف معراج مؤمن نیز این باشد که دستورش از معراج آمده است و انسان را به معراج می برد. مراد از زیارت اربعین، زیارت چهل مؤمن نیست؛ زیرا این مسئله به شیعه اختصاص ندارد و نیز "الف و لام" در کلمه "الاربعین" نشان می دهد که مقصود امام حسن عسگری(ع) اربعین معروف و معهود نزد مردم، یعنی زیارتی است که در چهلمین روز شهادت امام حسین(ع) خوانده می شود. اهمیت زیارت اربعین، تنها به این نیست که از نشانه های ایمان است، بلکه طبق این روایت در ردیف نمازهای واجب و مستحب قرار گرفته است. برپایه این روایت، همان گونه که نماز ستون دین و شریعت است، زیارت اربعین و حادثه کربلا نیز ستون ولایت است. براساس فرموده مشهور رسول خدا(ص)درباره ثقلین12، عصاره رسالت نبوی(ص) قرآن و عترت است؛ از سوی دیگر، عصاره کتاب الهی که دین خداست، ستونی دارد که همان نماز است و عصاره عترت نیز ستونی به نام "زیارت اربعین" است که این دو ستون در روایت امام عسگری(ع) در کنار هم ذکر شده اند؛ امّا مهمّ این است که دریابیم نماز و زیارت اربعین، چگونه انسان را متدین می کنند. خدای سبحان درباره نماز، معارف و تعالیمی فراوان ذکر فرموده اند؛ از جمله اینکه: انسان، فطرتاً موحّد است، ولی طبیعت او به هنگام حوادث تلخ، جزع دارد و در حوادث شیرین، از خیر جلوگیری می کند، مگر انسان های نمازگزار که می توانند این خوی سرکش طبیعت را تعدیل کنند و از هلوع، جزوع و منوع بودن به درآیند و مشمول رحمت های خاص الهی قرار گیرند: (إنّ الانسان خلق هلوعاً إذا مسّه الشرّ جزوعاً وإذا مسّه الخیر منوعاً إلّا المصلّین).13 زیارت اربعین نیز انسان را از جزوع، هلوع و منوع بودن بازمی دارد؛ چنان که هدف اساسی سالار شهیدان نیز تعلیم و تزکیه مردم بود و در این راه، هم از طریق بیان و بنان اقدام کردند، هم از راه بذل جان، که جمع میان این راه ها از ویژگی های ممتاز آن حضرت(ع) است. رسالت رسول اکرم(ص)تعلیم کتاب و حکمت از یک سو و تزکیه نفوس مردم از سوی دیگر بود؛ تا هم جاهلان را عالم سازد، هم گمراهان را هدایت کند و در نتیجه، جامعه را از جهل علمی و جهالت عملی پاکیزه سازد. این دو هدف در متن زیارت اربعین سالار شهیدان(ع) تعبیه شده است؛ چنان که منشأ ددمنشی منکران رسالت و دشمنان نبوّت، حبّ دنیا و شیدایی زرق و برق آن بود و عامل مهمّ توحّش منکران ولایت و دشمنان امامت نیز همان وابستگی و دلباختگی به دنیا بود که در بخشی از زیارت اربعین به آن اشارت شده است: "وتَغطْرَس و تَرَدّی فی هواه". اربعین و عدد چهل، خصوصیتی دارد که دیگر ارقام چنین نیستند؛ از جمله اینکه بیشتر انبیای الهی در سنّ چهل سالگی به رسالت مبعوث شدند، و ملاقات خصوصی حضرت موسی(ع) و ذات اقدس الهی در شب چهلم بود، و در نماز شب سفارش شده است که چهل مؤمن را دعا کنید، و همسایگان را تا چهل خانه گرامی بدارید، و.... اینها نشان می دهد که عدد چهل از برجستگی خاصی برخوردار است. گفتنی است که در روایات اسلامی درباره مرگ مؤمن آمده است: زمینی که بندگان مؤمن بر روی آن عبادت می کردند، چهل روز در مرگشان می گرید، ولی در اهمیت زیارت اربعین همین بس که بدانیم در شهادت سیّدالشهدا(ع) آسمان و زمین، چهل روز خون گریه کردند. البته اشک یا خون را در این گونه روایات نباید بر اشک یا خون ظاهری حمل کرد؛ چنان که نباید آن را انکار کرد.14 ذکر کثیر در روایاتی به نقل از ائمه اطهار(ع)آمده است که یکی از ویژگی های شیعیان ما این است که هرگاه فرصت کنند، به ذکر کثیر می پردازند: "شیعتنا الذین إذا خلوا ذکروا الله کثیراً".15 یکی از راه هایی که برای نجات از غفلت و استمرار یاد خدا به آن سفارش شده، ذکر کثیر است: (یاَیهَا الَّذینَ ءامَنُوا اذکرُوا اللهَ ذِکرًا کثیرا)16؛ "أکثروا ذکر الله ما استطعتم فی کلّ ساعة من ساعات اللیل والنهار، فإنّ الله أمر بکثرة الذکر له"17؛ "أحبّ الأعمال إلی الله أن تموت ولسانک رطبٌ من ذکر الله"18؛ "أکثروا ذکر الله تعالی حتّی یقولوا مجنون".19 برپایه برخی روایات، هر عبادتی حدّی دارد، جز ذکر خدا که بی حدّ و بی انتهاست.20 این عبادت بی مرز، که در شمار عبادت های دشوار است21 آثار و برکات فراوانی دارد؛ از جمله: 1. عامل تکریم نزد خدا: از پیامبر اکرم(ص) پرسیدند که چه کسی مکرّم ترین مخلوقات نزد خداست؟ فرمود: کسی که از همه بیشتر ذکر خدا گوید و از همه بیشتر [به اوامر و نواهی الهی] عمل کند: "قیل له(ص)من أکرم الخلق علی الله؟ قال(ص) أکثرهم ذکراً لله وأعملهم بطاعته".22 نیز در روایات آمده است که بلندمرتبه ترین بندگان در روز قیامت، کسانی هستند که بیشتر به ذکر خدا می پردازند: "أفضل العباد درجة یوم القیامة الذاکرون الله کثیراً"23؛ همچنین توصیه شده است که بسیار به ذکر خدا بپردازید تا نزد خدا از بندگان اخصّ باشید: "أکثر ذکر الله تکن أخصّ العباد إلی الله تعالی".24 2. تفرّج و بهره بردن از باغ های بهشت: "من أحبّ أن یرتع فی ریاض الجنة فلیکثر ذکر الله"25؛ "من أکثر ذکر الله(عزّ وجلّ) أظله الله فی جنّته".26 3. ایمنی از عذاب خدا: "احترسوا من الله عزّ ذکره بکثرة الذکر".27 4. دوستدار خدا بودن: "مَن أحبّ شیئاً أکثر ذکره".28 5. محبوب خدا شدن: "من أکثر ذکر الله أحبّه الله تعالی"29؛ از رسول خدا(ص) نقل است که فرمود: خداوندا! دوست دارم بدانم که چه کسی را دوست داری؛ تا من نیز او را دوست داشته باشم. خدای سبحان نیز فرمود: وقتی دیدی بنده ای از بندگانم بسیار مرا یاد می کند، بدان که من به او چنین اجازه ای داده ام و او را دوست دارم و اگر دیدی که بنده ای از بندگانم مرا یاد نمی کند، بدان که من او را در حجاب قرار دادم و او مورد غضب من است: "عن النبی(ص) أنّه قال: یا ربّ! وددت أن أعلم من تحبّ من عبادک فاُحبّه! فقال تعالی: إذا رأیت عبدی یکثر ذکری فأنا أذنت له فی ذلک وأنا اُحبّه وإذا رأیت عبدی لا یذکرنی فأنا حجبته وأنا أبغضته".30 6. بهره مندی از نور هدایت در زمین و مذکور شدن در آسمان: "علیک بتلاوة القرآن وذکر الله کثیراً، فإنّه ذکر لک فی السماء ونور لک فی الأرض".31 7. نجات از دوزخ و نفاق: "من ذکر الله کثیراً کتبت له برائتان: برائة من النار و برائة من النفاق"32؛ "من أکثر ذکر الله فقد برئ من النفاق".33 8. زنده شدن قلب: "یا حفصة! إیاک وکثرة الکلام! فإنّ کثرة الکلام بغیر ذکر الله تمیت القلب و علیک بکثرة الکلام بذکر الله، فإنّه یحیی القلب"34.35 سجود طولانی امام سجّاد(ع) به مردمی که گمان می کردند از شیعیان اهل بیت(ع) هستند فرمود: کجاست نشانه [شیعی بودن] در چهره ها! کجاست اثر عبادت و بندگی! کجاست نشانه سجود! به تحقیق که شیعیان ما به دگرگونی حالشان هنگام عبادت شناخته می شوند؛ بینی هایشان از شدّت سجده، مجروح شده، چهره ها و سجده گاه هایشان دگرگون گشته است: "أین السّمةُ فی الوجوه! أین أثرُ العبادة! أین سیماءُ السّجود! إنّما شیعتنا یعرَفون بِعبادتهم وشَعْثِهم، قد قَرحتْ منهم الآناف ودثرت الجباه والمساجد".36 سجده، نماد آفرینش انسان از خاک، بازگشتن به خاک و سر از خاک برداشتنِ دوباره اوست؛ و راز همه این ها حدیثی است که می فرماید: "إنّ الأرضَ الّتی یسجُد علیها المؤمنُ یضی ء نورُها إلی السّماء"37؛ نور زمینی که مؤمن بر آن سجده می کند، بر آسمان پرتو می افکند. معلوم می شود زمین تیره ای که چه بسا سجده کننده، آن را کم اهمیت بشمرد، به برکت سجده ای که درون آن روشنایی است، به آسمانی که بر او سایه افکنده، پرتو افشانی می کند. بنابراین وقتی سجود، نور و روشنایی باشد، سجده کننده از نور بیشتری برخوردار است؛ زیرا بهتر از خوب، خوبی کننده است؛ چنان که امیر مؤمنان(ع) فرمود: "فاعل الخیر خیرٌ منه"38؛ زیرا پدید آورنده، نیرومندتر از پدیده خویش است و کار، ناتوان تر از کارگر است. براین اساس وقتی سجده، وصف "حال" سجده کننده باشد، سپس این حالت، ملکه او شود و بعد از ملکه شدن، براثر ترقّی، فصل مقوّم39 ذات اصلی او گردد، در این صورت سجده کننده پرتو افکن می گردد؛ یعنی دارای نوری می شود که به کمک آن در میان مردم راه می رود40 و این خود برای رازدار بودن سجود کافی است. شاید مقصود از اینکه گفته اند: "کسی که برای شکر سجده می کند، وجه خدا را می بیند"41 همین نور باشد. روایاتی نیز در این باره وارد شده است که سجده، مخصوص خداوند است و آنچه فرشتگان برای حضرت آدم(ع) به جا آوردند و حضرت یعقوب(ع) و فرزندانش برای حضرت یوسف(ع) انجام دادند، سجده بر خدا و پرستش و فرمانبرداری از دستور او بود که از روی محبّت نسبت به حضرت آدم(ع) و برتری او و برای احترام و گرامیداشت حضرت یوسف(ع) صورت گرفت.42 توسّل به پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) توسّل شیعیان به پیامبر خدا(ص) و اهل بیت عصمت(ع) به این معنا نیست که آن حضرات در هستی یا افاضه، مستقل هستند، بلکه توسّل و احترام تربت قبورشان به دستور خدای سبحان است؛ چنان که حجر الاسود و کعبه نیز از خود اثری ندارند و خدا برای آزمایش انسان ها به طواف آن خانه و استلام و تقبیل حجر الاسود فرمان داده است. قرآن کریم از سویی تنها وظیفه پیامبر اکرم(ص) را ابلاغ وحی و بشارت و انذار می داند: (وما أرسَلناک اِلاّ مُبَشِّراً ونَذیرا)43 و از سوی دیگر، او را از مؤمنان به خودشان سزاوارتر می شمرد: (ألنَّبِی أولی بِالمُؤمِنینَ مِن أنفُسِهِم)44 و اعلام می کند که کسی حق ندارد در میدان جنگ پیامبر را تنها بگذارد و درصدد حفظ جان خویش باشد: (ما کانَ لا َهلِ المَدینَةِ ومَن حَولَهُم مِنَ الاَعرابِ اَن یتَخَلَّفوا عَن رَسولِ اللهِ ولا یرغَبوا بِاَنفُسِهِم عَن نَفسِهِ).45 توحید ناب، همان است که وقتی پیامبر اکرم(ص) با خدای سبحان سنجش می شود، پیامبر(ص)در تصمیم گیری های حق تعالی هیچ سهمی ندارد: (لَیسَ لَک مِنَ الامرِ شی ء)46 ولی هنگامی که به لطف الهی به پیامبر نظر شود، آن حضرت دارای مقام شفاعت است و برای برکت و توسّل، باید به آن حضرت پناه برد. خدای سبحان تنها مؤثّر ذاتی و اصیل در نظام هستی، است و همان گونه که به پیامبر اکرم و امامان معصوم(ع) مقام شفاعت اعطا کرده، توسّل به آنان را نیز لازم دانسته است؛ پس کسی که به پیامبر و اهل بیت معصوم(ع) متوسّل می شود، در واقع امر الهی را اطاعت می کند؛ چنان که فرمان توسّل به نماز و توبه از خداست و کسی که با نماز و توبه، به خدا توسّل می کند، از حق تعالی فرمان برده است و این دو عمل، وسیله تقرّب به خدایند: "لا شفیع أنجح من التوبة"47؛ همان گونه که اقرار به گناه از ابزارهای نزدیکی به خداست: "فقد جعلت الإقرار بالذنب إلیک وسیلتی"48 و این وسایل تقرّب، همگی ممکن الوجود اند و از این جهت که از خودشان اثری ندارند، به واجب الوجود وابسته اند، ولی حق تعالی در آنها اثر گذاشته و فرموده است: (وابتَغوا اِلَیهِ الوَسیلَة).49 پیامبر اکرم و اهل بیت معصوم او(ع) از خود اثری ندارند، امّا خدای سبحان، هم توسّل به آنان را لازم دانسته هم برای این توسّل، آثار بسیاری قرار داده است؛ بنابراین یکی از اوصاف بایسته شیعیان واقعی اهل بیت(ع) توسّل به آنان و واسطه قرار دادنشان برای شفاعت است.50 ارتباط عقلی و عاطفی با اهل بیت(ع) ذکر مناقب آل طاها و یاسین و احساس سرور در موالید آنان و دردمندی و اندوه در مصائب آنها، از بهترین وسایل تقرّب به خداوند است که ابتغا و اعتصام به آن، مورد امر پروردگار قرار گرفته است؛ زیرا ارتباط عقلی و عاطفی به آن ذوات نوری که انسان هایی کامل اند، مایه بهره وری از معارف قرآن و استفاده از سنّتِ معصومین(ع) خواهد بود؛ چنان که تعهد الهی نیز در پرتو پیوند با خلیفه خدا تأمین می گردد. امام علی بن موسی الرضا(ع) فرمود: شیعیان نسبت به هر یک از امامان معصوم خود پیمان و تعهدی دارند که کمال وفای به آن عهد در زیارت مشتاقانه و عارفانه قبور آن ذوات نورانی(ع)است: "إن لکلّ إمام عهداً فی عنق أولیائه وشیعته، وإنّ من تمام الوفاء بالعهد وحُسن الأداء زیارة قبورهم؛ فمن زارهم رغبة فی زیارتهم وتصدیقاً بما رغبوا فیه کان أئمتهم شفعاءهم یوم القیامة".51 بزرگداشت اهل بیت عصمت و طهارت(ع) مظاهر گوناگونی دارد که تشرّف به مشاهد آنان و زیارت قبور آن ذوات نورانی و عرض سلام و ادب و احیای نام و یاد آن احیاگران بشریت، یکی از جلوه های آن است.52 محبّت به اهل بیت(ع)، انتظار فرج، صبر، پایداری در صراط، مواظبت خاص بر نیرنگ های شیطان، تعهد بیشتر از دیگران، احتیاط بیشتر و ده ها مسئله دیگر، از اموری است که همه شیعیان باید در موصوف شدن به آن ها بکوشند و چون تبیین همه آنها در این مختصر نمی گنجد، به آنها نمی پردازیم و مشتاقان را به کتاب هایی ارجاع می دهیم که به خصال شیعه پرداخته اند. گفتنی است که علاوه بر اوصاف اخلاقی، ویژگی های عقیدتی، علمی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی فراوانی برای شیعیان برشمرده شده است که تأمل در آنها را می توان از وظایف اولیه همه شیعیان دانست. برخی از مهمترین اوصاف فوق را می توان به این قرار دانست: ولایتمداری و برائت از دشمنان آنان، باورداشت تفویض نسبی امور به رسول اکرم و ائمه اطهار(ع)، اعتقاد به امام حیّ و واسطه فیض، باور به "امامت" به مثابه اصول، اعتقاد به ولایت فقیه، ارجاع متشابهات به محکمات، تقیّه و.... پی نوشت ها: 1. ر.ک: رحیق مختوم، ج2-1، ص252؛ مراحل اخلاق در قرآن، ص295. 2. ر.ک: کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، ج1، ص1052. 3. ر.ک: الفهرست ابن ندیم، ص223، مقاله پنجم، فن دوم، "ذکر السبب فی تسمیة الشیعة بهذا الإسم". 4. ر.ک: تفسیر نور الثقلین، ج1، ص499. 5. بینه، 7. 6. الدرّ المنثور، ج8، ص589، ذیل سوره بینه: "کنّا عند النبی (ص) فأقبل علی(ع) فقال النبی (ص): "والذی نفسی بیده إنّ هذا وشیعته لهم الفائزون یوم القیامة ونزلت "إنّ الذین ءامنوا وعملوا الصالحات أُولئک هم خیر البریة" فکان أصحاب النبی (ص)إذا أقبل علی قالوا: جاء خیر البریة". 7. بینه، 7. 8. الدرّ المنثور، ج8، ص589: "لما نزلت "اِنَّ الَّذینَ ءامَنوا وعَمِلُوا الصّـلِحـتِ اُولـئِک هُم خَیرُ البَریة" قال رسول الله (ص)لعلی: هو أنت و شیعتک یوم القیامة راضین مرضیین". 9. ر.ک: شواهد التنزیل، ج2، ص356، ذیل سوره بینه. 10. برای توضیحات بیشتر ر.ک: ادب فنای مقربان، ج3، ص59 به بعد. 11. تهذیب، ج6، ص52: "علامات المؤمن خمس: صلاة الخمسین وزیارة الأربعین والتختّم فی الیمین وتعفیر الجبین والجهر ببسم الله الرّحمن الرّحیم"؛ نشانه های [شیعه] مؤمن، پنج چیز است: اقامه نمازِ پنجاه رکعت، زیارت اربعین حسینی، انگشتر در دست راست کردن، سجده بر خاک و بلند گفتن بسم الله الرحمن الرحیم. 12. بحارالأنوار، ج89، ص13. 13. معارج، 19-22. 14. ر.ک: شکوفایی عقل در پرتو نهضت حسینی، ص227-231. 15. الکافی، ج2، ص499؛ تفسیر نور الثقلین، ج4، ص286، ح148. 16. احزاب، 41. 17. الکافی، ج8، ص7؛ بحارالانوار، ج75، ص215. 18. کنز العمال، ج1، ص414، ش1752. 19. همان، ش1753. 20. "ما من شی ء إلاّ وله حدٌّ ینتهی إلیه إلاّ الذکر، فلیس له حدٌّ ینتهی إلیه. فرض الله عزّ وجلّ الفرائض فمَن أدّاهنّ فهو حدَّهنّ؛ وشهر رمضان فمَن صامه فهو حدَّه؛ والحجّ فمَن حجّ فهو حدَّه إلاّ الذکر فإنّ الله عزّوجلّ لم یرض منه بالقلیل ولم یجعل له حدّا ینتهی إلیه ثمّ تلا: "یاَیهَا الَّذینَ ءامَنُوا اذکرُوا اللهَ ذِکرًا کثیرا وسَبِّحوهُ بُکرَةً واَصیلا" (احزاب، 41ـ42) فقال(ع): لم یجعل الله له حداّ ینتهی إلیه. قال: وکان أبی الإمام الباقر(ع) کثیر الذّکر، لقد کنتُ أمشی معه وإنّه لیذکر الله وآکل معه الطعام وإنّه لیذکر الله ولقد کان یحدّث القوم [و] ما یشغله ذلک عن ذکر الله وکنتُ أری لسانه لازقاً بحنکه یقول: لا إله إلاّ الله وکان یجمعنا فیأمرنا بالذکر حتّی تطلع الشمس إلی أن قال(ع): وقال رسول الله (ص): ألا اُخبرکم بخیر أعمالکم لکم وأرفعها فی درجاتکم وأزکاها عند ملیککم وخیر لکم من الدینار والدرهم وخیر لکم من أن تلقوا عدوّکم فتقتلوهم ویقتلوکم؟ فقالوا: بلی، فقال (ص): ذکر الله کثیراً؛ ثمّ قال(ع): جاء رجلٌ إلی النبی (ص) فقال: من خیر أهل المسجد؟ فقال (ص): أکثرهم لله عزّ وجلّ ذکراً" (الکافی، ج2، ص498؛ وسائل الشیعه، ج7، ص154، ح8986). (برای توضیح بیشتر ر.ک: ادب فنای مقربان، ج5، ص350.) 21. "ثلاثٌ لایطیقهنّ الناس: الصفح عن الناس ومواساة الأخ أخاه فی ماله وذکر الله کثیراً"؛ سه چیز است که مردم بر آن طاقت نمی آورند: چشم پوشی از [اشتباهات] مردم، مواسات برادر با برادر [دینی] خود بر سر مالش، ذکر کثیر خدا. (کتاب الخصال، ص133؛ تفسیر نور الثقلین، ج4، ص287، ح157). 22. المحاسن، ج2، ص432. 23. کنز العمال، ج1، ص415، ش1759. 24. همان، ج16، ص128، ش44154. 25. همان، ج1، ص437، ش1886. 26. الکافی، ج2، ص122؛ تفسیر نور الثقلین، ج4، ص286، ح151. 27. بحارالانوار، ج74، ص369. 28. کنز العمال، ج1، ص425، ش1829. 29. همان، ش1828. 30. بحارالانوار، ج90، ص160، ح41. این حدیث دلالت می کند که به یاد خدا بودن، توفیقی است که از خداوند نصیب بنده می شود؛ چنان که غفلت عذاب اوست. 31. معانی الاخبار، ص334، باب معنی تحیة المسجد و...؛ بحار الانوار، ج74، ص72. 32. الکافی، ج2، ص500؛ تفسیر نور الثقلین، ج4، ص286، ح149. 33. کنز العمال، ج1، ص425، ش1827. 34. همان، ص439، ش1896. 35. برای توضیحات بیشتر درباره ذکر کثیر ر.ک: ادب فنای مقربان، ج5، ص378-385. 36. جامع أحادیث الشیعة، ج5، ص232، ح2964. 37. همان، ص 237، ح2983. 38. همان، ح3156 و2983. 39. فصل مقوّم یعنی چیزی که از ذات خارجی و حقیقت عینی او خارج نباشد، نه فصلی که در عالم مفهوم و اعتبار ماهیت لحاظ می شود. 40. اقتباس از آیه "أو مَنْ کان میتاً فأحییناه وجعلنا له نوراً یمشی به فی النّاس کمن مثله فی الظلمات لیس بخارجٍ منها" (انعام، 122)؛ آیا کسی که مرده دل بود و زنده اش گردانیدیم و برای او نوری پدید آوردیم تا در پرتو آن در میان مردم راه برود، همچون کسی است که گویی گرفتار در تاریکی هاست و از آن بیرون آمدنی نیست! 41. ر.ک: روضة المتقین، ص388؛ محجّة البیضاء، ج1، ص348. 42. ر.ک: رازهای نماز، ص130-132. 43. اسراء، 105. 44. احزاب، 6. 45. توبه، 120. 46. آل عمران، 128. 47. الکافی، ج 8، ص 19؛ بحارالانوار، ج 6، ص 19. 48. اقبال الاعمال، ص 685؛ مفاتیح الجنان، "مناجات شعبانیه". 49. مائده، 35. 50. ر.ک: تفسیر تسنیم، ج19، ص 605-607. 51. الکافی، ج4، ص567. 52.ر.ک: صهبای حج، ص498.

مطالب مرتبط

یک در آهنی برای قلبمان بسازیم!

آیت الله مجتهدی تهرانی در یکی از جلسات خود نقل کردند: «نجاری به محضر آیت الله اراکی رفت و از ایشان خواست موعظه ای کنند. آیت الله اراکی پرسیدند شغل تو چیست؟ مرد گفت نجارم. در و پنجره می‌سازم. آیت الله اراکی گفتند این همه در و پنجره ساختی برای دلت هم در ساخته ای؟ اگر برای دلت در نساختی یک در برای دلت بساز که غیر خدا به دلت راه پیدا نکند.»

چرا با در بسته مواجه می شویم؟

گاه مى ‏شود درهاى زندگى به رویمان به كلى بسته مى ‏شود و دست به هر كارى می زنیم با در های بسته رو به رو مى ‏گردیم، از هر جا که حرکت می کنیم، بسته و بسته است.

دکوراسیون آرامبخش در محیط کار

کار شما هر قدر سخت باشد و خسته کننده اگر محیط ان به دل تان بنشیند ، میزان موفقیت تان بالا می رود.

دود گناه ما در چشم نسل بعد از ما

قرآن می گوید: هر گناه یک اثر وضعی دنیایی دارد که نه فقط گناهکار بلکه دامن نسل او را هم می‌گیرد.

درسهایی زیبا در محضر استاد دانا

امام باقر علیه‏السلام در سوم صفر سال 57 هجری قمری در مدینه منوره متولد شد. آن حضرت سه سال و شش ماه با جدّش امام حسین علیه‏السلام و 34 سال با پدرش امام زین العابدین علیه‏السلام زندگی کرده و 19 سال و ده ماه نیز مدت امامت آن حجت الهی به طول انجامید.

خطبه مظلومانه امام عاشورا برای هدایت کوردلان

بررسی حوادث صبح عاشورا به لحاظ اسناد تاریخی دارای اهمیت زیادی است. اگر چه ممکن است برای برخی خوانندگان محترم، مضمون این مباحث تکراری باشد اما توجه به منابع اصلی در گزارش جزئیات حوادث مقطع مذکور ارزش خاص خودش را دارد.

پنجاه نکته جهت حضور در مجلس روضه

برای داشتن حضوری بیشتر و خشوعی بهتر و اشكی ریزان می بایست حداقل از 24ساعت قبل آمادگی روحی و معنوی را در خود ایجاد کنید .

امامت در زندان!

دوران زندگی ائمه علیهم السلام بر آنان سخت بود؛ زیرا اوضاع و احوال اصلا مطابق آرمانهای بلند آنها نبود و حتی در زمان حضرت علی علیه السلام که بهترین وضع ائمه (علیهم السلام) به نظر می آید، چنان بود که آن حضرت شدت ناراحتی خود را با تمثیلی بیان فرمود و گفت که مانند کسی هستم که استخوانی در گلویش گیر کرده باشد که نه بتوان بیرون آورد و نه بتواند فرو ببرد...

مرگ را در آغوش بگیرید

چرا باید از مرگی ترسید که مامور انتقال ما به سرای باقی و وسلیه برای از پوست در آمدن است؟ چرا مرگ را به خاطر رهانیدنمان از قفس تنگ جسم و ماده در آغوش نگیریم؟

جایگاه حضرت فاطمه و مریم علیهماالسلام در آیات و روایات

خداوند متعال دارای تقدس اصیل و ذاتی است و برخی از اشخاص و اشیاء به میزان انتساب خاص به خداوند متعال و تجلی خداوند در آنها و تجلی خدایی آنها از قداست نسبی برخوردارند. از میان مردان، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و از میان زنان، فاطمه زهرا علیهاالسلام دارای بالاترین تقدس بعد از خداوند متعال می باشند. رفتار و گفتار رمزآلود پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله نسبت به فاطمه زهرا علیهاالسلام و آیات قرآنی که به کنایه از آن حضرت یاد کرده و یا در شأن ایشان نازل شده و کلمات معصومین علیهم السلام به روشنی تقدس بانوی اسلام را بیان می کند. مقایسه میان حضرت زهرا علیهاالسلام و حضرت مریم(س) نیز روشن می نماید که اگر حضرت مریم(س) به خاطر صفاتی که در قرآن آمده مقدس بود، فاطمه زهرا علیهاالسلام به طریق اولی مقدس تر است. قرآن نزدیک به بیست ویژگی برای حضرت مریم بیان کرده و روایات اسلامی آنها را به نزدیک چهل ویژگی رسانده است. در قرآن، روایات و تاریخ اسلامی همین چهل ویژگی در رتبه بالاتر و شدت بیشتر برای فاطمه علیهاالسلام ثبت شده است.

آیا سرنوشت ما در یک شب تعیین می شود؟

آیا این درست است که سرنوشت همه ما در شب قدر تعیین می¬شود؟ آیا این با عدالت خدا سازگار است؟ پس ما چه اختیاری داریم؟

رقص در برابر مرگ!

شب را در بیمارستان صحرایی امام حسن(ع) که انگار در پناه کوهی ساخته شده، می مانیم. جای عجیبی است؛ انگار هنوز آنجا جنگ است و خیلی چیزها سادگی شان را از دست نداده اند.

پاسخ کودک در کلاس، از علوم مختلف

حضرت صادق آل محمّد صلوات اللّه علیهم در ضمن بیانی مفصّل حکایت فرماید:

چت کردن با نامحرم در فضای مجازی چه حکمی دارد؟

حکم شرعی گفتگو با نامحرم در اینترنت و فضای مجازی را بر اساس استفتائات مراجع عظام تقلید در این مقاله بخوانید.

احسان و نیکوکاری در قرآن و سنت

احسان و نیکوکاری یکی از آموزه های وحیانی و از مفاهیم پردامنة قرآنی است. قرآن کریم با امر به «عدل و احسان»[1] به این مهم اشاره می کند؛ چرا که عدم عدالت، بنیان اجتماع را متزلزل می کند،

انفاق در رهنمود قرآن

پیشتر از آثار و انگیزه های انفاق سخن به میان آوردیم. اینک از زوایای دیگر آن را می نگریم.

درختکاری در آموزهای اسلامی

خداوند متعال سرنوشت بشر را به گونهای رقم زده که در دامن طبیعت رشد کند و ببالد و به طور کامل به آن وابسته و نیازمند باشد. متقابلاً طبیعت را نیز طوری آفرید که در خدمت انسان قرار گیرد، نیازهای وی برآورد و آرامش، لذّت و شادی را برایش به ارمغان آورد.

در زندانهای هارونی

از بارزترین نکات دردناک در زندگانی امام کاظم(ع) ، زندانی شدنهای مکرر وطولانی آن حضرت در عصر هارون الرشید است.

اهمیت دعا کردن در ماه رمضان

از او هر چه خواسته شود اجابت می شود ، هر چه در توان کسی از بنی بشر نیست از او بر می آید ، و مهمتر از همه اینست که اگر هزاران بار از او درخواست کنیم ، نه تنها ارزشمان را از دست نمی دهیم ، بلکه برای او عزیزتر و محترمت آنست و کسانی که دعایشان مستجاب نمی شود،

برخی از اوصاف شیعیان در کلام باقر العلوم علیه السلام

همانطور که از مفهوم کلمه شیعه بر می آید، پیروی، تبعیّت و الگوپذیری از ائمه معصومین علیهم السلام در تمامی شؤونات زندگی، لازمه شیعه بودن است. در سخنان گهربار معصومین علیهم السلام خصوصیات و ویژگیهای یک پیرو واقعی بیان شده است تا بدین وسیله یادآور شوند که شیعه بودن صرفا با ادّعا و یا نامگذاری محقّق نمی شود؛

درهای رحمت بی انتها

اگر كسى بتواند در روز عرفه خود را به «عرفات» یا به كربلا برساند، بهترین مكانها را براى دعا انتخاب كرده است. و گویا این روز مختص به دعاست.

کارهایی که باید در روز عرفه انجام دهیم!

عرفه روز همراهی و هم صداییِ با «یا ربّ» «یا ربّ» های امام حسین(علیه السلام) است. روز معراجِ دل های کربلایی است که همنوا با کاروان سالار عشق عاشورا، می خوانند: لااِلهَ اِلاّ اَنتَ سُبحانَکَ اِنّی کُنتُ مِنَ المُستَغفِرینَ ... . روز پالایش وجود از هر گونه تعلّق و شرک و گناه است، روز توبه!

دانشمندی که مربعی در علم پزشکی ایجاد کرد!

ابوعلی، حسین بن عبدالله که در غرب به اوسینا (Avicenna) نیز معروف است، در سال 370 شمسی، مصادف با اول شهریورماه در افشنه، نزدیک بخارا، متولد شد.

امتیازحر دردنیا و آخرت چیست؟

حر ابن یزید ریاحی از شخصیت های بزرگ واقعه عاشورا است. انسانی که در یک لحظه خود را از رذایل و پستی رها کرد و در دریای انسانیت غوطه ور ساخت. آنچه سبب نجات حر شد ادب او بود.

5 کلید طلایی در زندگی پیامبر (صل الله علیه و آله وسلم)

امروز درحالی برخی سعی دارند در قالب‌ سلبریتیسم خود را نماد زندگی موفق معرفی کنند که بیش از ۱۴۰۰ سال قبل خداوند آب پاکی را روی دست همه انسان‌ها ریخته و پرده از چهره‌ای برداشت که تبعیت و پیروی از او ضامن سعادت، کمال و خوشبختی است.

در سوگ غریب طوس

بیست و نهم صفر سالروز شهادت امام رضا(ع) بر شیعیان تسلیت باد

چرا گناه در ماه رجب را دو برابر حساب می کنند؟

در ماه رجب المرجّب که ماه حرام است گناه را دو برابر حساب می کنند. دلیل چیست؟ خدا می گوید: من این ماه را ماه غفران قرار دادم، آن وقت تو گناه می کنی؟

چرا این چهار ماه بیشتر می شود

شکی نیست که هر جرمی از هر مجرمی با عمد و اختیار، استحقاق جریمه و مجازات را دارد و از سوی دیگر، همه مجرمان، یکسان نیستند و بدون شک، شرایط زمانی، مکانی، روانی و ویژگی های دیگر آنها تفاوت دارد.

8 تمرین ساده برای مثبت اندیشی در شرایط سخت

با مثبت اندیشی به جای تمرکز بر مشکلات و نقاط منفی فرصت‌هایی را پیش روی خود خواهید دید که شما را به نتایج بهتری سوق خواهد داد.

در زندانهای هارونی

امام کاظم(ع) در شرایط دشوار حکومت عباسیان می زیست که دستگیری و آزار هواداران اهل بیت، سیاست رایج خلفا بود و طبیعی بودکه آن حضرت نیز، از سوی هارون الرشید، دچار زندان و شکنجه گردد.

نوروز در فرهنگ شیعه

نوروز یا روزِ نو در همه تقویم‌ها، دوره‏ها و در میان همه فرهنگ‌ ها، با اسامى گوناگون مطرح بوده و هست. گردش زمین به دور خورشید و پدید آمدن روز و شب و فصول سال و نیز حرکت ماه بر گرد زمین، بشر را به محاسبه واداشته و به طور طبیعى، تقویم را پدید آورده است.

نوروز اسلامی

مسلمان شیعه همواره در صدد است که ایام و روزهای سالش را بر اساس دستورات و توصیه های دینش برپا دارد. حالا اگر این مسلمان شیعه ایرانی هم باشد روزهای اول سالش را که نوروز است و آمیخته با جشن ها و مراسم های ملی به انجام دستورات و توصیه های دینی متبرک می کند و نوروزش را عیدی حقیقی می گرداند.

متاسفانه ماه شعبان المعظم در حال اتمام است!

شعبان، بیشتر ماه دعا و روزه است؛ این مناجات شعبانیه را ببینید. توفیق الهی، قرب الهی، استغنای ناشی از تفضل الهی، رزق مادی، رزق معنوی، همه در ماه رمضان است؛ اینها را سر سفره ی ماه رمضان گذاشته اند.

شرح و تفسیر خطبه پیامبر در استقبال از ماه رمضان

رسول گرامی (ص) در بخش پایانی ماه پر برکت شعبان سخنرانی کرده است. نسیم خنک و سعادت بخشی میخواهد بوزد و آن ماه مبارک رمضان است آماده باشید که فرمود: «قد أقبل إلیکم شَهر الله» ماه مبارک رمضان دارد می آید او به شما رو کرده است این برای شما اقبالی است این ماه، ماه خداست خب همه ماه ها ماه خداست؛ همه زمینها زمین خداست اما می گویند سرزمین مکه سرزمین وحی است و حاجیان و معتمران وقتی وارد می شوند مهمانان الهی اند اینها جزء ضیوف الرحمان اند این مربوط به زمینِ مهمانی است ماه مبارک رمضان زمان مهمانی است فرمود شما مهمان خدای سبحان هستید .

رابطه انفاق و روزی در سیره امام حسن مجتبی (علیه السلام)

پیشوایان اسلام، سفارش و تأکید زیادی به کسب روزی حلال و انفاق کرده اند. از آن جا که روزی حلال و انفاق، تأثیر فوق العاده ای در تربیت درست افراد جامعه دارد، هر فردی موظف است که در مورد درآمد و به دست آوردن روزی خودش، دقت و حساسیت لازم را به عمل آورد تا تأمین مخارج زندگی اش از طریق حلال باشد و بخشی از آن را انفاق نماید.

رعایت عفاف در نگاه به نامحرم

قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَيَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ۚ ذَٰلِكَ أَزْكَىٰ لَهُمْ ۗ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا يَصْنَعُونَ

نکاتی درباره ی شب قدر

شب قدر از دو جهت برای ما گرامی است. و ما هم غیر از این دو عنصر محوری چیزی نداریم، و این شب می تواند جامع آن دو عنصر محوری باشد. یکی جریان «قرآن» است و دیگری جریان «عترت».

رقص در برابر مرگ!

موجبات قطع رحم در کلام امام هشتم (علیه سلام )

امام رضا (علیه سلام ) مال جز با پنج خصلت در یکجا جمع نمی شود: بخل شدید، آرزوهای دور و دراز، حرص غالب، قطع رابطه با خویشاوندان، مقدم داشتن دنیا بر آخرت.

عمری در جهاد روشنگری

در سالهای حاکمیت جور و ستم، در عصر استبداد و خفقان چه بسیار عزیزانی که در راه احیاء سنت نیاکانشان، زنده نمودن دین محمد(ص) و استمرار نهضت حسین(ع) تا محو هر گونه ظلم و جور، با ایثار جان قدم در راه میدان جهاد گذاردند.

امیرالمومنین علیه السلام از زبان دیگران

یا علی لو وازن ایمانک ایمان اهل السماوات والارض لیزید ایمانک ایمانهم

رسالت در اسارت

روشنترین و با شکوهترین دوران زندگانی حضرت زینب3 برههای است که همراه و در کنار امام حسین7 کاروان عشق و شهادت را همراهی میکرد و شکوه و عظمت میآفرید.

در گزند باد

بررسی موضعگیری های امام باقر (علیه السلام) در برابر فرقه های منحرف عقیدتی

زن در آیینه کربلا

عاشورا; عشق و ایثار و شور و وفاداری و رضا به قضای الهی و ایستادگی در مقابل دشمن است. این واژه ها نمادی از فرهنگ عاشورا را ترسیم می کنند و زمانی مفهوم و معنا پیدا می کنند که عاشورای ما به همراه حضرت زینب کبری علیها السلام، ام الکثوم، رقیه، رباب و دیگر شیر زنانی که در میدان عظیم کربلا قرار گرفته اند باشند.

در اربعین چه گذشت

سید امام رضی الدین علی بن طاووسی حسنی در کتاب لهوف و شیخ فقیه ابن نعا در کتاب مثیر الاحزان آورده اند که خاندان رسالت پس از رهایی از اسارت در خدمت امام زین العابدین(ع) از شام حرکت کرده و در میان راه از شخص همراه خودشان که یزید بر آنها گماشته بود می خواهد که قافله را به عراق ببرد و وی قافله را به عراق برگردانده و وارد کربلای معلی شدند و جابر بن عبدالله انصاری را در آنجا ملاقات نمودند و بعد رهسپار مدینه شدند.

مدینه در ماتم

زمین عربستان، آشنای گام های مردی است از جنس آسمان که در نگاهش ملکوت موج می زد و آیینش مهرورزی بود. اَبَرمردی که خُلق نیکویش مایه مباهات خدای سبحان و سریر شوکتش بر قلب های امتش استوار بود.

چرا گناه در ماه رجب را دو برابر حساب می کنند؟

در محضر آفتاب

تاریخ اسلام تاریخی پر فراز و نشیب است. از جمله مهم ترین عوامل آن، تنگناها و چالش هایی است که پیوسته حکم رانان ظالم، جامعه را با آن روبه رو می کردند.

منادی دین مداری در عصر دین ستیزی اموی

اگر تا دیروز با لقب «بیمار کربلا» علی بن الحسین علیه السلام را می شناختیم و این نوع شناخت را ظلم به حضرت می دانستیم، بی گمان امروز نیز شناخت علی بن الحسین علیه السلام تنها با دعاهای او و لقب «سجاد» ظلمی دیگر در حق اوست و شایسته این است که زندگی آن حضرت از ابعاد گوناگون مورد توجه قرار گیرد تا از اظهار نظرهای تک بعدی پرهیز شود.

سرّ روزه سی روز چیست

حضرت حسن بن علی بن ابی طالب علیهم السّلام فرمودند:

الگوی زن مسلمان

همیشه فرصت هایی ناب برای نگریستن به روشنایی ها وجود دارد؛ برای شنیدن فضیلت های آسمانی رنگ؛ برای رفتن به باغستان های انبوهی که به کلمات آسمانی ختم می شوند. همیشه نشانه هایی هست که انسان، راه «انسان شدن» را گم نکند.

در کوی ما شکسته دلی می خرند و بس

خداوند همیشه سفره خود را پهن کرده است و ما مهمان او هستیم و در این دو زمان و زمین ما را هم به ضیافت دعوت کرده است، هم در ماه مبارک رمضان فرمود شما جزء ضیوف الرحمان هستید برای این زمان، هم در سرزمین وحی فرمود جزء ضیوف الرحمان هستید، حاجیان و معتمران جزء مهمانان خدا هستند اما هر مهمانی، هر دید یک بازدید هم دارد فرمود من شما را به عنوان مهمان دعوت کرده ام؛ ولی شما اگر مرا دعوت کنید من می آیم من منتظر میزبانی شما هستم. این چنین نیست که خدا فقط مهمانی بدهد و مهمان نشود، فرمود اگر میزبانی مرا قبول کردید من مهمان شما می شوم «أَنَا عِندَ المُنکسِرَة قُلُوبهم» کسانی که قلب شکسته دارند، من مهمان او هستم.

بهشتی در خانه

پدرم در برخورد با بچه ها معتقد بود: بچه ها در عین حال که باید پرورش جهت دار پیدا کنند، ولی این پرورش باید در عین احساس انتخاب گری و آزادی در انتخاب باشد. برخورد ایشان با فرزندانشان خیلی ظریف بود. من از ایشان حتی برای یک بار نشنیدم یا ندیدم که به من یا خواهر یا برادرم بگویند: این مسأله باید این طور که من می گویم انجام بشود

در آفاق نگاهها

پیشوایان پاک، طبق شرایط زمانی و مکانی هرکدام به وظیفه الهی زمان خود عمل کردند به گونه ای که اگر هر امام به جای دیگری بود همان وظیفه را دنبال می کرد.

در جستجوی خورشید

در آن شب مهتابی، به ستاره ها خیره می شود . از چشمک زدن آنها لذت می برد . طوفانی از افکار پراکنده به سراغش می آیند و او را با خود می برند . در امتداد همان افکار و اندیشه هاست که نقشه سفری سخت و طاقت فرسا در مغزش نقش می بندد . آهنگ سفر مدینه است; سفری که اراده محکم و دل شیر می طلبد . از کابل تا مدینه راه طولانی و پر زحمتی است . از صحراها و صخره ها گذشتن می باید و کوهها و تپه ها را فتح کردن می خواهد .

آفتاب، در قفس!

ـ بس کن! از سر شب هرچه گفتی، هیچ نگفتم، منتظر شدم تا خسته شوی و زبان به دهان بگیری.

عید در فرهنگ اسلامی

واژه «عید» در اصل از فعل عاد(عود)یعود است و برای آن معانی مختلفی گفته اند: از جمله «خوی گرفته » ، «روزفراهم آمدن قوم » و «هر روز که در آن، انجمن یا تذکار فضیلتمند یاحادثه بزرگی باشد.»

حضور دین در نوروز

نوروز این عید باستانی، کهن و ملی که مقارن با تجدید

مسیر کامیابی وسرافرازی در دو جهان چیست

🌸 *راه رسیدن به کامیابی وسرافرازی دو جهان*🌸

رابطه آزادی و امنیت در نظام مردم سالار دینی

آزادی بدون قدرتِ سیاسیِ امنیت بخش منجر به فساد میشود و قدرتِ سیاسیِ امنیت دهنده بدون آزادی منجر به انحطاط و استبداد میگردد/دولتی که بخواهد بیشترین سود را به مردم برساند باید از دو رکن اساسی برخوردار باشد/:. محدودیت پذیری/مسئولیت پذیری:

در درون سینه می سوزد دل شیدای من

در درون سینه می سوزد دل شیدای من ای خدا دریای خون شد سینه سینای من

گناهی که در عرفه بخشیده نمی شود چیست

امیر مؤمنان علی(ع) درباره راز وقوف در عرفات فرمود: «عرفات، خارج از مرز حرم است و مهمان خدا باید بیرون دروازه، آن قدرتضرع کند تا لایق ورود به حرم شود».[1] از این رو، شب و روز عرفه دعاهای مخصوصی دارد که جزو فضایل برجسته و آداب مهم روز عرفه است. در حقیقت، خداوند این گونه مهمانان خود را برای ورود به خانه ای که پیامبران به طهارت آن قیام و اقدام کرده اند، تطهیر و پاک می کند؛ زیرا خداوند در خانه پاک، تنها مهمانان پاک را می پذیرد.[

قیام حسینی ، تلاش جهت آگاهی بخشی

وقتی به زمینه اجتماعی موجود در پیشا قیام ابا عبد الله الحسین (ع) می نگریم به بمباران تبلیغاتی بنی امیه بر علیه خاندان علوی واقف می شویم: این که در منابر ومساجد سرتا سر کشوراسلامی علی بن ابی طالب(ع) که اول مرد مسلمان وموثر ترین فرد در پیروزهای بدر و احد و … و داماد پیامبر(ص) و به زعم آنان خلیفه چهارم راشدین بود، رسما مورد لعن وسب قرار گیرد و چندین سال این سنت باطل و ناورا ادامه داشته باشد ،مساله کمی نیست.

حضور امام حسن (ع) در ایران ؟

امام حسن (ع) فرزند بزرگ حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س) و دومین امام ما شیعیان است که در کودکی و جوانی با سه خلیفه نخستین معاصر بود، موضع ایشان در برابر خلافت ابوبکر، عمر و عثمان و حضور ایشان در فتوح ایران و افریقیه سوالی است که این مقاله در پی پاسخ گویی به آن می باشد. به نظر می رسد که ایشان با وجود این که خلافت را حق پدر خود دانسته در مواردی با سه خلیفه همکاری هایی داشته اند، و در زمان دو خلیفه اول ابوبکر و عمر در فتوحات شرکت نکرده، ولی در زمان عثمان، حسن (ع) با سپاهیان به ایران آمده و در فتح طبرستان شرکت داشتند. برای روشن شدن این مطلب به بررسی موضع ایشان در دوران ابوبکر، عمر و عثمان می پردازیم.

حضور سبز زنان در خانه های خدا

یکی از مسائلی که از دیرباز در میان مسلمانان مطرح بوده و گاه چالشی فکری و اجتماعی محسوب می شده، مسئله حضور زنان در مسجد و عرصه های اجتماعی است . برخی مانع حضور زنان در عرصه های اجتماعی و از جمله حضور در مساجد می شدند و بعضی دیگر آن را تجویز می کردند و در این مورد برای زنان نیز شانی مساوی با مردان در نظر می گرفتند .

در پی خورشید

حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام یازدهم ذیقعده سال 148 ق. در مدینه دیده به جهان گشود. این رویداد شکوهمند بعد از شهادت امام صادق علیه السلام اتفاق افتاد.[1] 35 سال از ایام حیات پربار آن امام همام با دوران امامت پدرش حضرت امام کاظم علیه السلامتوأم بود و هنگامی که هارون امام را به بغداد انتقال داد آن حضرت نیز شاهد این نیرنگ های هارون الرشید بود. از سال 183 ق. که امام موسای کاظم در بغداد به شهادت رسید دوران بیست سالة امامت امام رضا علیه السلام آغاز شد.

محبوب‌ترین انسان‌ها در روش و منش پیامبر

پیامبر برای کامل‌سازی و شکوفایی اخلاق شایسته آمده است، و اخلاق و منش زیبا، در حقیقت حاصل و رهاورد و میوه‌ی هر دین و آیین و نظام و مکتبی است، و واژه‌ باهتوهم و حدیث *مباهته* *هر گز نه چنان است که برخی دوستان در روزنامه‌ی کیهان و مراکز مشابه، معنا و عمل می‌کنند، بلکه به‌مفهوم مبهوت‌ساختن مخالف، با بارش دلیل و برهان خردپسند و دلسوزانه و حکیمانه است و نه باراندن باران تهمت و رفتار دشمنانه بر او.

زنان در سیره پیامبر مهربانیها

هنگام تولد فرزندشان حفره ای می کندند و مادر را بر روی آن حفره می بردند تا نوزادش اگر دختر شد مستقیم زنده به گور شود و اگر پسر شد، نجاتش دهند. وقتی مردی خبردار می شد که نوزادش دختر شده است، صورتش سیاه و خشم ناک می شد و از ننگ این خبر خفت بار خودش را گم و گور می کرد! (نحل: 58 و 59) این تصویری از نوزاد دختر (همان مادر فردا) در حجاز جاهلی بود.

در گزند باد

از آن جا که عصر امام باقر(علیه السلام)، روزگار برخورد اندیشه های اسلامی و غیراسلامی بود، دربارِ بنی امیه، مناظرات زیادی بین دانشمندان ادیان مختلف با امام سازمان دهی کرد و آخرین حکمرانان بنی امیه این سیاست کهنه و شکست خورده را بار دیگر از سر گرفتند.

دو امام در برابر صلح

با شهادت امام علی علیه السلام، مردم کوفه با فرزند شایسته آن حضرت، امام حسن علیه السلام به خلافت بیعت (1) نمودند . آن امام پس از اندک مدتی که معاویة بن ابی سفیان (فرمانروای شام از طرف دو خلیفه قبلی) از فرمانبری سر باز زد، دستور تجهیز سپاه صادر فرمود . مردم نخست جوش و خروشی نشان دادند اما به دلایل چندی، حرارت مردم فرو نشست و امام در وضع دشواری قرار گرفت .

زن در آینه ی دفاع مقدس

«این جانب در طول این جنگ، صحنه هایی از مادران، خواهران و همسرانِ عزیز از دست داده، دیده ام که گمان ندارم در غیر این انقلاب نظیری داشته باشد. این عظمت اسلام است که در چهره ی زنان انقلابی ما آشکار شده است و امروز بحمداللَّه آشکار است.» (امام خمینی قدس سره)

مردی در قله های رفیع نور

او را با ابهت و صلابتش می شناسیم، همان ابهت و صلابتی که کفار مکه همین که او را سوار بر اسب و در حال نزدیک شدن می دیدند، دست از آزار مسلمین بر می داشتند و با ورودش درصدد دفاع از خود بر می آمدند. هنوز طنین صدایش در مکه به گوش می رسد: دروغ کجاست؟ حقیقت کجاست؟ درحالی که محمد (ص) هنوز حرف هایش را برایتان نگفته است. من به دین برادر زاده ام درآمده ام. هرکس جرأت جنگیدن دارد، بیاید با من بجنگد. و همه فرار می کردند...

جایگاه امام رضا علیه السّلام در بینش غرب

در روزگار ما که بشر مترقّی، با بحران بی هویّتی و از خودبیگانگی، دست در گریبان است، هر روزه شمار چشمگیری از جوانان غرب به دین اسلام روی می آورند. به رغم تمامی توصیفها و تصویرگری های منفی غرب از اسلام و مسلمانان پس از واقعۀ یازدهم سپتامبر، مسلمانان کشورهای غربی، ایمان خویش را با ظرافت و هوشمندی حفظ کرده اند و برخلاف انتظار برخی از تحلیلگران اجتماعی، شمار غیر مسلمانانی که به دین مبین اسلام، تشرّف حاصل می نمایند رو به افزایش است و افراد بیشتری بویژه در ایالات متّحدۀ امریکا، درصدد کشف دقایق معنوی قرآن کریم و آشنایی با شخصیّت حضرت محمّد صلّی اللّه علیه و اله برمی آیند. چشمگیرتر از این دو مقوله، بازشناسی شخصیّت، اندیشه و گفتار اهل بیت پیامبر اکرم در جمع مسلمانان است که در برابر تفکّر وهّابی و اندیشۀ سلفی قرار می گیرد. بویژه درک نقش والای امام رضا علیه السّلام که از دستاوردهای مهم این مطالعات به شمار می آید. حضرت امام رضا علیه السّلام در برخی از اجتماعات مربوط به تقریب ادیان جهان در امریکا به سرچشمۀ هدایت روحانی و اخلاقی بدل شده است.

حج در رهگذر تمدن ها

پیشینه حج را می توان با تاریخ حیات انسان پیوند داد. به بیان قرآن کریم نخستین خانه ای که برای مردم بنا شده، کعبه است در مکه مکرمه، که از همان آغاز حیاتِ انسان در زمره شعائر موحّدان و پیامبران خدا از آدم علیه السلام تا خاتم صلی الله علیه و آله بوده، که همواره برای طواف و انجام مناسک حج، به آن دیار بارِ سفر بسته اند.

قربانی در ادیان

رسم قربانی از کهن ترین ازمنه تاریخ، در میان اقوام باستان با فرهنگ ها و تمدن های دیرینه همواره رواج داشته است. این سنت، گاه به صورت اهدای قربانی های دسته جمعی انسانی و حیوانی و زمانی، به صورت هدایای نباتی و جمادی مرسوم بوده است. قدر مسلم آن که هر چه به عقب تر گام نهیم و با اقوام غیر متمدن تر روبرو شویم، قربانی شکلی غیر عقلانی تر به خود می گیرد،تا آن جا که اقوام ابتدایی از قربانی های انسانی نیز برای جلب رضایت خاطر خدایان و یا دفع آفات و بلایا دریغ نداشتند.

زن در آیینه کربلا

باز کن فاطمه جان این در را ...

در میزنم تا از تو اذن بگیرم؛ ورود به خانه محمد(ص) را ... و تو جوابم میکنی؛ پنداشتی غریبهای هستم که شوق دیدار پیامبر(ص) را دارم و من به حرمت حضور تو، پشت در ایستادم!

سبک سیاسی امام رضا علیه السلام با حکومت

شناسایی اندیشه و سیره سیاسی هر فرد، علاوه بر آنکه نمایانگر باورها و نقش آفرینی آنها در تعیین رفتار سیاسی است، نشانگر درک درست وی از ساختار سیاسی جامعه نیز هست. که امام رضا درک درست از جامعه داشتند و با هوشیاری، آگاهی از فضای جامعه و حکومت، تصمیم گیری منطقی و درست به دور از قدرت طلبی، و مناظره و ارایه نظرات در اوج اخلاق مداری توانستند فضای سیاسی زمان را به نفع خود تغییر دهند.

ضامن آهو و تجلی آن در شعر فارسی

توده مردم و محققان با توجه به عقاید و مستندات خود امام رضا (ع) را ضامن آهو می نامند. در این زمینه داستان های گوناگونی در کتب تاریخی نقل شده است که عبارتند از:

شیعه جعفری کیست؟

گذشت زمان و فاصله افتادن بین شیعیان و زمان حضور معصومان از یک سو، تهاجم فرهنگهای مختلف به جامعه تشیّع از سوی دیگر...

کی نوروز شیعه شد

نوروز یا روز نو، در همه تقاویم، در همه دوره‏ها و در میان همه فرهنگها، با اسامى گوناگون مطرح بوده و هست. گردش زمین به دور خورشید و پدید آمدن روز و شب و فصول سال و نیز حركت ماه بر گرد زمین، بشر را به محاسبه واداشته و به طور طبیعى تقویم را پدید آورده است. آغاز هر سال، شروع جدیدى است كه خود به نوعى انسان را با احساسى تازه و تولدى نو به حركت در مى‏آورد.

اولین شیعه علی علیه السلام

خدیجه بانویی عاقل و شریف بود. به اضافه آنچه خداوند از بزرگواری و خیر نسبت به او اراده کرده بود و او آن روز برترین در نسب و بزرگ ترین در شرف و ثروتمندترین زنان در زمان خود بود.»

نوروز در فرهنگ شیعه

نوروز یا روز نو، در همه تقاویم، در همه دوره ها و در میان همه فرهنگها، با اسامی گوناگون مطرح بوده و هست. گردش زمین به دور خورشید و پدید آمدن روز و شب و فصول سال و نیز حرکت ماه بر گرد زمین، بشر را به محاسبه واداشته و به طور طبیعی تقویم را پدید آورده است.

نوروز در فرهنگ شیعه

نوروز اسلامی

حسین (ع) مرا شیعه کرد

بین حماسه غمبار عاشورا و تداوم حیات شیعه، رابطه ای عمیق و دوسویه وجود دارد. شهادت مظلومانه امام حسینعلیه السلام و هفتاد و دو تن از یاران بزرگوار او در فاجعه کربلا،

واقعیت بعثت از دیدگاه شیعه

ماجرای بعثت بدان گونه که قبلا گذشت موضوعی نبود که یک فرد مسلمان معتقد به آن باشد، و پی برد که خاتم انبیا چگونه به مقام عالی پیغمبری رسیده است. ما پس از بررسی های لازم از مجموع نقل ها به این نتیجه رسیده ایم که آنچه در منابع شیعه و احادیث خاندان نبوت رسیده

حسین (ع) مرا شیعه کرد

بین حماسه غمبار عاشورا و تداوم حیات شیعه، رابطه ای عمیق و دوسویه وجود دارد. شهادت مظلومانه امام حسینعلیه السلام و هفتاد و دو تن از یاران بزرگوار او در فاجعه کربلا، علاوه بر آثار بزرگ و حیاتی که برای جامعه اسلامی و انسانی به بار آورد،

نام پر افتخار خدیجه

روزگاری می شد که قریش از مکتب پیامبران دور شده و تحت حاکمیت جاهلیت غوطه ور بود. ناگهان در این محیط تاریک، در خانه خویلد، ستاره ای درخشید؛ دختری که نامش را خدیجه نهادند و در همان فضای مخوف و مکدر، رشد یافت. او به پرسش های مبهمی می رسید و به تازه هایی روشن دست می یافت. از همان ابتدا، از بت ها بی زار بود. روحی سرشار از انسانیت داشت و همواره با مستضعفان، با محبتی خاص رفتار می کرد.

امام عسکری علیه السلام، حلقه وصل دوران ظهور و عصر غیبت

آگاهی بخشی به مردم، برای نجات از گمراهی ها و تفرقه ها و سوءباورها و ناامیدی های حاصله از غیبت حضرت مهدی علیه السلام، مسئولیتی بزرگ بود که بر دوش همه امامان معصوم علیهم السلام، بویژه حضرت امام حسن عسکری علیه السلام قرار داده شده بود و با قلم و بیان و سلوک ویژه ی آن بزرگواران به انجام رسید.

راز غیبت چیست

در روایتی آمده است: روزی ابن عباس خدمت حضرت مولا امیرالمؤمنین(ع) عرض می کند: یا امیرالمؤمنین مگر ذوالفقارت کُند شده یا اینکه بازویت خسته شده است، چرا در کنج خانه نشسته ای؟ حقّت را گرفته اند و دست به هیچ اقدامی نمی زنی؟

امام عسکری علیه السلام، حلقه وصل دوران ظهور و عصر غیبت

عصر طلایی

آن گاه که زمان ظهور فرا رسد و رهایی بخش جهان از پشت پرده غیبت بیرون آید و رخ نمایاند، خداوند متعال امر او را در یک شب اصلاح می کند1 و همه زیباییهای پس از ظهور، یک به یک آشکار می شود.

رابطة شب قدر با حجت زمان و امام عصر، ارواحنافداه

خداوند متعال در چهارمین آیة سورة مبارکة قدر می فرماید: تنزّل الملائکة و الرّوح فیها بإذن ربهّم من کلّ أمرٍ.

راز گل سرخ

درمورد وقت ظهورحضرت حجت ( عج) و کارهایی که ایشان می‌کند،چگونه حرف بزنیم که منطقی و قابل قبول باشد؟

شعر_انتظار

کی به دنیا می کشی نقش پر طاووس را کی ز جا برمیکنی تزویر و هم سالوس را

نرگس، گلی که بوی مهدی(عج) می دهد

زبان عربی این چنین آشنایی داری؟ می گوید: برای فرزندم آمده ام، که حضرت عیسی نگاهی و نرجس را به عقد امام حسن عسگری(ع) در و این چنین اراده حق برای به وجود آوردن امید است به برکت آنان، حضرت عیسی و رؤیا، نرجس خاتون، حضرت فاطمه(س) و می کند و از اینکه تا کنون به خدمت امام حسن او در عالم رؤیا به وسیله حضرت خواب امام حسن عسگری(ع) را ملاقات خواهرم، این بانو، همان است که گفته بودم. (1)از این پیوند الهی و مبارک، حضرت پرسیدم: این مولود از چه کسی است؟فرمود: از نرجس. امام حسن(ع) فرمود: موضوع همان است نرجس از این سخن بس خجالت این همان مطلبی است در این هنگام امام حضرت هنگام ولادت این آیه را تلاوت فرمود: حضرت بقیة اللّه (عج) از نرجس متولد شد. چون هنگامی که آن حضرت باردار شده بود چون آنان با اعتبار اینکه حضرت نرجس از روم

جایگاه زنان در عصر نبوی

حکومت رسول اکرم صل الله علیه و اله وسلام الگویی برای تمام حکومت های اسلامی در طی تاریخ است. شاید بتوان با استبداد فردی و یا حزبی در اندک زمانی بر ملتی حکمفرمایی کرد، لکن هیچ حکومتی بدون حمایت همه جانبه افراد آن جامعه، پایدار نخواهد ماند و زنان به عنوان بخش عظیمی از جامعه در تقویت و تضعیف نظام ها، نقش کلیدی داشته و دارند. این مقاله به بررسی جایگاه زنان در حکومت پیامبر صلی الله علیه و آله اختصاص یافته است.

صفای چشمه مهتاب

در ارزیابی شخصیت افراد، اصولاً مجموعه ای از صفات و ویژگی آن ها مؤثر و تعیین کننده است. البته گاهی اوقات تنها یکی از ویژگی های برجسته یک فرد، می تواند شخصیت او را از دیگران متمایز کند.